Inhoud
Wat is een Gegeneraliseerde Angststoornis?
Iedereen maakt zich wel eens zorgen en dat kan soms zelfs nuttig zijn. Het kan je bijvoorbeeld helpen om je goed voor te bereiden op een situatie waarin je moet presteren, zoals een examen of een sollicitatiegesprek. Maar misschien herken jij jezelf wel in het volgende: je maakt je constant zorgen over allerlei dingen, terwijl er eigenlijk geen reden voor is. Je voelt je bedreigd, ongemakkelijk, onrustig en hebt voortdurend angstige voorgevoelens over mogelijke gevaren in de toekomst.
Je piekert over je studies, terwijl je eigenlijk goede resultaten behaalt. Je piekert over je gezondheid, terwijl er niets aan de hand is. Het piekeren zélf lijkt voor jou dus een automatische reactie te zijn geworden op alledaagse problemen.
Je voelt je met andere woorden regelmatig bezorgd, angstig, nerveus en gespannen en het is moeilijk om je angst en gepieker onder controle te houden. Zelfs kleine, dagelijkse gebeurtenissen kunnen bij jou voor angst en bezorgdheid zorgen.
Ten slotte heb je schrik hebben dat het piekeren zelf ook uit de hand zal lopen en aanleiding zal kunnen geven tot veel ergere problemen. Herkenbaar? Dan zou het kunnen dat je last hebt van een gegeneraliseerde angststoornis.
Het klinkt misschien allemaal erg ernstig, zo’n gegeneraliseerde angststoornis, maar eigenlijk gaat het er gewoon om dat je piekert over tal van onderwerpen en dit je doet lijden. Onder therapeuten wordt deze problematiek dan ook wel eens de “piekerstoornis” genoemd.
Het kan soms moeilijk zijn om hiermee om te gaan, maar met de juiste behandeling is er zeker hoop op verbetering. Er zijn verschillende therapieën beschikbaar die kunnen helpen om deze angst te verminderen en je weer rustiger en meer ontspannen te voelen. Dus als je jezelf herkent in de bovenstaande symptomen, aarzel dan niet om hulp te zoeken. Heel wat mensen worstelen met dit probleem. Je bent niet alleen. Er is altijd hoop.
Verschil met gewone dagdagelijkse zorgen
Als je last hebt van een gegeneraliseerde angststoornis dan zijn je zorgen overdreven en belemmeren deze je in je functioneren. Je ervaart daarbij ook significant lijden en een heel grote aanhoudende spanning of rusteloosheid. Dagelijkse zorgen daarentegen worden als meer hanteerbaar ervaren en zijn vaak ook specifiek gericht op een aantal thema’s. Je hebt bij die laatste zorgen ook geen grote vrees dat je piekergedrag uit de hand zou kunnen lopen en bijvoorbeeld rampen zou kunnen veroorzaken op tal van terreinen.
Gegeneraliseerde angst is met andere woorden dus een pak uitgebreider. De angst heeft betrekking op veel meer levensgebieden, is sterker aanwezig en zorgt voor aanzienlijk meer lijden. Bovendien kan de aangst soms plots komen opduiken zonder aanleiding.
Ten slotte gaan dagelijkse zorgen ook minder gepaard met lichamelijke symptomen zoals rusteloosheid en gespannenheid. Als je een gegeneraliseerde angststoornis hebt, dan ervaar je zeer waarschijnlijk een voortdurende, laaghangende donderwolk van zorgen.
Symptomen van de Gegeneraliseerde Angststoornis
Als je een gegeneraliseerde angststoornis hebt, dan ervaar je vaak:
- een zeer sterke angst of grote bezorgdheid die niet beperkt is tot één onderwerp maar betrekking heeft op meerdere levensgebieden zoals gezondheid, werk, school, …
- moeilijkheden om je bezorgdheden onder controle te houden
- minstens drie of meer van onderstaande symptomen:
- Rusteloosheid (opgedraaid zijn of gespannen gevoelens)
- Snel vermoeid
- Moeite met concentreren of ergens niet op kunnen komen
- Prikkelbaarheid
- Spierspanning
- Slaapproblemen
Naast de criteria die de DSM-V heeft opgenomen zijn er ook nog andere symptomen beschreven die mensen kunnen ervaren zoals trillen, spiertrekkingen, een rillerig gevoel, pijn, of gevoeligheid van de spieren. Daarnaast komen ook andere lichamelijke klachten regelmatig voor zoals zweten, misselijkheid, diarree en hoofdpijn. Je kan ook last hebben van andere aandoeningen zoals het prikkelbaredarmsyndroom.
De gegeneraliseerde angststoornis kan ten slotte niet beter worden verklaard door een ander angstprobleem zoals paniekstoornis, sociale angststoornis, obsessieve-compulsieve stoornis of posttraumatistische stressstoornis.
Oorzaken van de Gegeneraliseerde Angststoornis
Als je last hebt van een gegeneraliseerde angststoornis, is het soms moeilijk om te begrijpen waar deze angst vandaan komt. Het kan helpen om te weten dat er verschillende factoren zijn die kunnen bijdragen aan het ontstaan van deze angststoornis.
Een van die factoren is temperament. Sommige mensen zijn van nature meer geremd en gevoelig voor negatieve emoties, zoals angst en somberheid. Ook kan het zijn dat je als persoon meer geneigd bent om situaties te vermijden waarvan je denkt dat ze mogelijk gevaarlijk zijn.
Daarnaast kan de omgeving een rol spelen bij het ontstaan van gegeneraliseerde angst. Zo kan het hebben van overbezorgde ouders of ouders die overbeschermend zijn een rol spelen. Als jij bent opgegroeid met ouders die zich te veel zorgen maken of te beschermend zijn, kan dit ervoor zorgen dat je als volwassene moeite hebt met het zelfstandig nemen van beslissingen en het omgaan met stressvolle situaties.
Ook kan een verstoorde ouder-kindrelatie bijdragen aan het ontstaan van een gegeneraliseerde angststoornis. Bijvoorbeeld wanneer er sprake is van een rolomkering, waarbij jij als kind de rol van de ouder op je neemt, of als er sprake is van overbescherming zonder de nodige warmte en aandacht. Als ouders de emoties van hun kinderen bagatelliseren, kan dat leiden tot gevoelens van schaamte en onzekerheid, wat zich op latere leeftijd kan uiten in angstgevoelens.
Een onveilige hechting tussen ouder en kind kan ook bijdragen aan de ontwikkeling van gegeneraliseerde angst. Als je als kind niet het gevoel hebt gehad dat je emotioneel gesteund werd door je ouders, kan dit bijdragen aan gevoelens van angst en onzekerheid in het volwassen leven.
Daarnaast kan de perceptie van de wereld als een bedreigende plek een rol spelen bij het ontstaan van gegeneraliseerde angst. Als je bent opgegroeid in een omgeving waarin je veel negatieve gebeurtenissen hebt meegemaakt, kan dit ervoor zorgen dat je overmatig bezorgd en angstig bent in situaties waarin je je niet veilig voelt.
Ook genetische factoren spelen een rol bij het ontstaan van gegeneraliseerde angst. Ongeveer een derde van het risico op het ontwikkelen van deze stoornis is genetisch bepaald. Deze genetische factoren overlappen met het risico op neuroticisme en gelden eveneens voor andere angststoornissen en depressie.
Het is belangrijk om te beseffen dat, ondanks deze risicofactoren, er altijd hoop is voor mensen met een gegeneraliseerde angststoornis. Er zijn effectieve behandelingen beschikbaar die kunnen helpen om de angst te verminderen en te leren omgaan met stressvolle situaties. Met de juiste hulp en ondersteuning is het mogelijk om je angsten te overwinnen en weer te genieten van het leven.
Behandeling van de Gegeneraliseerde Angststoornis
Cognitieve Gedragstherapie
Als je last hebt van een gegeneraliseerde angststoornis, kan cognitieve gedragstherapie je helpen. Deze vorm van therapie richt zich op het veranderen van je denkpatronen en gedrag, wat kan leiden tot het verminderen van angstgevoelens en piekeren. Tijdens de therapie leer je om je gedachten en overtuigingen onder de loep te nemen en te onderzoeken of ze wel kloppen of helpend zijn. Vervolgens leer je om deze gedachten om te buigen naar meer realistische en helpende gedachten.
Specifiek bij GAS hebben mensen vaak de sterke overtuiging dat piekeren hen beschermt tegen negatieve gebeurtenissen, zelfs als die gebeurtenissen niet waarschijnlijk zijn of quasi altijd goed aflopen. Door te blijven piekeren denken ze dat ze de controle behouden. Ze geloven dat ze kunnen voorkomen dat er iets ergs gebeurt. Dit kan dan leiden tot een vicieuze cirkel waarin piekeren wordt beloond en versterkt aan de hand van negatieve bekrachtiging (het vermijden van een negatief gevolg is belonend).
In CGT ga je ten slotte werken met verschillende situaties die angst oproepen. Je gaat leren deze situaties niet meer te vermijden en daarbij ook steeds minder piekeren in te schakelen om “potentiële” angstige toekomstprojecties te vermijden.
Voor de behandeling van een gegeneraliseerde angststoornis zijn er een aantal modellen ontwikkeld, vaak geïnspireerd op interventies uit de cognitieve gedragstherapie. Eén van deze modellen is de metacognitieve therapie.
Dit model focust zich specifiek op een onderliggende overtuiging die veel speelt bij een gegeneraliseerde angststoornis, namelijk dat piekeren op zich gevaarlijk is en kan leiden tot ernstige gevolgen. Deze overtuiging wordt ook wel ‘meta-worry’ genoemd, wat betekent dat het niet alleen gaat om zorgen over specifieke gebeurtenissen, maar om zorgen over het hebben van zorgen in het algemeen.
MCT richt zich op het identificeren en aanpakken van deze meta-worry door het trainen van metacognitieve vaardigheden. Het doel is om iemand te leren om op een meer flexibele en adaptieve manier om te gaan met gedachten en gevoelens, in plaats van deze te vermijden of erin vast te blijven zitten.
Door het trainen van metacognitieve vaardigheden leert iemand om afstand te nemen van zijn gedachten en deze te zien als mentale gebeurtenissen die niet per se waar of gevaarlijk zijn. Dit kan leiden tot een vermindering van angst en piekeren, omdat de overtuiging dat het piekeren op zichzelf gevaarlijk is, wordt aangepakt. In plaats daarvan wordt de focus gelegd op het ontwikkelen van meer effectieve strategieën om met zorgen en stress om te gaan.
ACT bij Piekeren
Als je last hebt van een gegeneraliseerde angststoornis, kan Acceptance and Commitment Therapy (ACT) een effectieve behandelingsoptie zijn. ACT gaat niet zozeer uit van het veranderen van je gedachten en gedrag, maar van het vergroten van je psychologische flexibiliteit. Dit houdt in dat je leert om bewust en accepterend om te gaan met je gedachten, gevoelens en lichamelijke sensaties, zonder er direct op te reageren of te proberen ze te veranderen.
Bij GAS hebben mensen vaak de neiging om te blijven hangen in piekeren en om zorgen te vermijden door bepaalde situaties te vermijden. Dit kan leiden tot het onderhouden van angst en kan ervoor zorgen dat de angststoornis in stand blijft. In ACT leer je om deze vermijdingspatronen te doorbreken door je te richten op je waarden en doelen in het leven. Je leert om actie te ondernemen in de richting van deze waarden, ook als dat betekent dat je ongemak of angst ervaart.
In ACT wordt veel gewerkt met mindfulness, waardoor je leert om bewuster te zijn van je gedachten en gevoelens. Dit kan helpen om te zien dat gedachten slechts mentale gebeurtenissen zijn en niet per se waarheid bevatten. Hierdoor ontstaat er meer ruimte om bewuste keuzes te maken, gebaseerd op wat belangrijk is voor jou.
ACT is dus vooral gericht op het vergroten van psychologische flexibiliteit en het accepteren van je ervaringen, inclusief angst en piekeren. Door te leren om op een meer accepterende en bewuste manier om te gaan met je gedachten en gevoelens, kan de angst en het piekeren afnemen en kan je meer ruimte creëren voor een waardevol leven.
EMDR
Bij de behandeling van een gegeneraliseerde angststoornis kan ook aan EMDR worden gedacht als behandelvorm. Is je angst begonnen of versterkt na het meemaken van een specifieke pijnlijke levensgebeurtenis? Dan kan het de moeite lonen deze gebeurtenis aan te pakken met EMDR.
Soms is het echter minder duidelijk welke gebeurtenis de GAS getriggerd heeft, maar kunnen er wel levensgebeurtenissen gevonden hebben die aansluiten bij achterliggende kernovertuigingen:
- “Ik heb geen controle”
- “Ik ben machteloos”
- “Ik ben verantwoordelijk”
- “Ik ben niet goed genoeg”
Samen met een erkende EMDR practitioner kan je dan gaan kijken welke kernovertuigingen de klachten het meest aansturen en vervolgens een plan gaan opstellen welke pijnlijke herinneringen deze overtuigingen nu nog waar doen laten “aanvoelen”.
Ten slotte kan het ook een zeer waardevolle piste zijn om niet enkel situaties uit het verleden, maar ook de aansturende rampscenario’s (flash forwards in de vorm van stilstaande beelden) te gaan behandelen met EMDR.
Soms kan namelijk een geanticipeerde ramp zich uiten als een verschrikkelijk beeld. Dat laatste valt eveneens goed te bewerken met EMDR.
Schematherapie
Schematherapie kan helpen bij de behandeling van gegeneraliseerde angst door te werken aan de onderliggende schema’s die de gegeneraliseerde angststoornis veroorzaken.
Een bekend schema dat bij GAS bijvoorbeeld kan doorspelen is “Kwetsbaarheid voor ziekte/gevaar”. Als je dat schema hebt dan ervaar je vaak de overdreven angst dat er elk moment een ramp kan gebeuren die je niet zal kunnen voorkomen.
In schematherapie zal je samen met je therapeut werken aan het begrijpen en veranderen van deze schema’s, bijvoorbeeld door middel van cognitieve technieken, imaginatie-oefeningen, gedragsexperimenten en/of rollenspelen. Hierdoor kan je nieuwe manieren ontwikkelen om met stress en angst om te gaan en kan je jezelf meer rust en stabiliteit geven in je dagelijks leven.
Cursus Ontmaskeren van Angst en Paniek
Naast tips en blogartikelen organiseer ik ook regelmatig een cursus in Regio Leuven in kleine groepjes en in een gemoedelijke en veilige sfeer. In die cursus leg ik je nog dieper uit (met tal van voorbeelden) wat paniekaanvallen en angsten zijn (psychoeducatie), waarom je ze hebt gekregen en wat je er aan kan doen (zowel op korte/lange termijn) om opnieuw op pad te gaan.
De inhoud van de cursus is gebaseerd op inzichten uit de bovenstaande therapeutische modellen zoals cognitieve gedragstherapie, ACT, schematherapie en EMDR.
Wil jij ook komaf maken met angsten? Bekijk dan nu het vormingsaanbod.
Veel succes!
Warme groet
Michel Lahaye
Klinisch Psycholoog
