Table of Contents
Kan je een paniekaanval krijgen door stress?
Het ervaren van intense of langdurige stress kan inderdaad de kans verhogen dat je een paniekaanval krijgt. Paniekaanvallen kunnen getriggerd raken tijdens eenmalige, ingrijpende gebeurtenissen (zoals een relatiebreuk of scheiding, een overlijden, een ontslag, … ).
Ook aanhoudende levensomstandigheden kunnen angst en paniek triggeren wanneer je draagkracht chronisch onder druk wordt gezet (zieke partner of hulpbehoevende ouders, zorgen met de kinderen, financiële problemen, relatieproblemen, pestsituaties op het werk, …).
Hoe herken je een paniekaanval door stress?
Lichamelijke klachten
Een paniekaanval tijdens een stressvolle periode herken je hoofdzakelijk aan diep-existentiële, intense angst die je met geen enkel ander fenomeen kan vergelijken. Als je een paniekaanval ervaart dan gaat dit gepaard met plotse, lichamelijke veranderingen zoals:
Versnelde hartslag of verhoogde hartslag
Hartkloppingen, bonzend hart (of een hart dat overslaat)
Pijn op de borst of een onaangenaam gevoel in de borststreek
Versnelde ademhaling, naar adem snakken (ademnood)
Gevoelens van ademnood of verstikking
Koude rillingen
Trillen of beven
Hevig zweten
Misselijkheid of maag/buikklachten
Een gevoel van duizeligheid, onvastheid, licht in het hoofd zijn of flauwvallen
Koude rillingen of opvliegers
Paresthesieën (verdoofd of tintelend gevoel)
Derealisatie (gevoelens van onwerkelijkheid) of depersonalisatie (het gevoel vervreemd van zichzelf te zijn.
Gedachten en rampscenario's tijdens een paniekaanval
Tijdens een paniekaanval kan je volgende gedachten ervaren (al zijn volgende gedachten meer gelinkt aan een paniekstoornis dan aan paniekaanvallen in een context van stress – zie verder).
Ik ga een hartaanval krijgen
Ik ga doodgaan
Ik ga alle controle verliezen
Ik ga gek worden
Gedrag
Omdat je deze vreselijke gedachten en sensaties wil vermijden kan je terecht komen in een negatieve spiraal. Je gaat dan belangrijke zaken in je leven uit de weg door je angst. Hierdoor verklein je je leefwereld wat je uiteindelijk ook niet vooruit brengt.
Wat is het verschil tussen een paniekaanval en een paniekstoornis?
Paniekaanvallen door stress
Het kan gebeuren dat je door één of meerdere paniekaanvallen wordt overvallen in een periode waar je veel fysieke of mentale stress ervaart. Dat is uiteraard helemaal niet prettig, maar eigenlijk best wel logisch, begrijpelijk en normaal. Als je in dit geval bent dan is het goed mogelijk dat je de paniek rechtstreeks verbindt met de uitdagende context waarin die heeft plaatsgevonden. Eens de context is opgehelderd verdwijnen de paniekaanvallen meestal. Je maakt namelijk niet de koppeling dat er iets vreselijk mis is met jou, je hoofd of je lichaam.
Zo ervaarde een vriendin van me onlangs een aantal paniekaanvallen tijdens de nacht. Dit verbond ze zelf aan de complexe scheidingssituatie waarin ze was verzeild. Eens de hemel klaarde verdwenen de paniekaanvallen snel. De paniekaanvallen waren natuurlijk erg zwaar, maar ze koppelde niet aan doodgaan, gek worden of alle controle verliezen.
Paniekaanvallen of Paniekstoornis?
Als je daarentegen wel je paniekaanvallen vreest (en dus denkt dat er iets vreselijk mis is met jou) dan zou het kunnen dat je een paniekstoornis hebt. Die ontstaat vaak nadat je een of meerdere onverwachte (niet-situatiegebonden) paniekaanvallen hebt gekregen. Omdat deze aanval komt als een donderslag bij heldere hemel (en er geen onmiddellijke betekenis binnen een concrete context aan kan worden gegeven) begint je brein (onterecht) het gevaar binnen het lichaam te zoeken. Je bent dan ontzettend ongerust om opnieuw zo’n paniekaanval te krijgen. In deze situatie ontwikkel je angst voor de angst. Je kan sterk beginnen vermijden en sneller in een vicieuze cirkel terecht komen.
Het hebben van een eenmalige paniekaanval wil met andere woorden niet zeggen dat er iets mis is met jou of je lichaam. Het is een vervelende, maar normale reactie op een ongewone situatie. Als je een paniekstoornis is dan krijgt de paniek een heel andere kleur. Je vreest dan namelijk dat er iets vreselijk mis is met jou en je scant vervolgens op alle mogelijke tekenen van naderend onheil.
Paniekaanvallen binnen een andere psychische stoornis
Paniekaanvallen kunnen ook opkomen binnen andere stoornissen zoals agorafobie, een depressieve stoornis, een bipolaire- stemmingsstoornis en mogelijk ook een lichte stoornis in alcoholgebruik. Verder bestaat er overlap tussen een paniekstoornis en volgende symptomen en aandoeningen waaronder duizeligheid, cardiale aritmieën, hyperthyreoïdie, astma, COPD en het prikkelbaredarmsyndroom (DSM-V, p319).
Ook binnen de context van een burn out komen paniekaanvallen regelmatig voor.
Mogelijke oorzaken van paniekaanvallen door stress
Als je een periode van stress doormaakt dan kan een bepaalde gevoeligheid voor paniekaanvallen worden getriggerd. Het kan zijn dat je in je familie mensen kent die last hebben van angststoornissen en dat je dus een genetische basis hebt meegekregen die je vatbaarder kan maken. Ook bepaalde persoonlijkheidskenmerken kunnen bijdragen tot het (sneller) ontwikkelen van paniekaanvallen.
Chronische stress, traumatische ervaringen of langdurige blootstelling aan hoge niveaus van stressvolle situaties kunnen het zenuwstelsel tijdelijk overbelasten en hierdoor het risico op paniekaanvallen vergroten. Ingrijpende levensgebeurtenissen, zoals verlies van een dierbare, scheiding, of ernstige financiële problemen, kunnen triggers zijn voor paniekreacties.
Ook somatische factoren kunnen een paniekaanval veroorzaken of reacties produceren die er op lijken. Voorbeelden zijn hartproblemen, problemen met je schildklier, ademhalingsmoeilijkheden. Twijfel je? Contacteer dan gerust je huisarts om medische oorzaken uit te sluiten.
Wat kan je doen aan paniekaanvallen door stress?
Zelfhulp
Er zijn heel wat dingen die je kan doen tegen paniekaanvallen.
We sommen ze even kort op:
Om paniekaanvallen aan te pakken en te genezen die je eerst door-en-door te begrijpen wat paniekaanvallen zijn (en vooral ook wat ze niet zijn). Bekijk zeker eens mijn cursus waarin ik zowel wetenschappelijke inzichten én persoonlijke ervaringen heb opgenomen die me zelf het meest hebben geholpen.
Met deze kennis wordt het een pak eenvoudiger om met het nodige vertrouwen én enkele technieken je stap-voor-stap opnieuw in het volle leven te begeven.
Daarna kan je technieken leren om met paniekaanvallen om te gaan zoals krachtige defusietechnieken (ontmijning) of ademhalingstechnieken.
Als je angst hebt of een moeilijke periode doormaakt is het belangrijk om extra mild te zijn voor jezelf. Merk je een venijnig stemmetje op dat bijvoorbeeld zegt: “alé zeg, ben je daar nu nog niet vanaf!”, “dat moet jou weer overkomen!”, “dit gaat nooit goed komen”? Merk dan op dat dit gewoon een stemmetje is dat niet de waarheid spreekt.
Vervang ten slotte negatieve zelfspraak door hoopvolle, positieve zelfspraak. Dat zorgt er voor dat je minder olie op het angstvuur gooit.
Therapie
Als je voelt dat je er zelf niet uitkomt dan kan therapie een waardevolle piste zijn. Cognitieve gedragstherapie gaat je leren negatieve gedachten te herformuleren, de ongemakkelijke sensaties te leren gedragen en vermijding terug te dringen.
Verder zijn ook nieuwe vormen van gedragstherapie erg waardevol. Met Acceptance and Commitment ga je verkennen wat je belangrijkste waarden zijn en daar vervolgens constructief mee aan de slag gaan. Je leert (ook vanuit mindfulness) gedachten en gevoelens steeds meer waar te nemen zonder je er mee te identificeren. ACT is dan ook een mooie en hoopvolle aanpak. Een fijn, inleidend werkje is bijvoorbeeld de Valstrik van het Geluk van Russ Harris. Mijn eCourse over het Helen van Paniekaanvallen gebruikt zowel technieken uit de cognitieve gedragstherapie als ACT.
Ten slotte kunnen er ook tal van andere therapeutische methoden worden ingeschakeld. Met EMDR bijvoorbeeld ga je pijnlijke levensgebeurtenissen verwerken die onder je klachten liggen. Aan de hand van schematherapie kan je achterliggende, aansturende valkuilen/ patronen aanpakken die zorgen voor je symptomen. Een heel toegankelijk boekje is bijvoorbeeld Patronen Doorbreken van Hannie Van Genderen.
Online Cursus - Helen van Paniekaanvallen
Mensen schamen zich er vaak voor dat ze paniekaanvallen ervaren. Dat is echter helemaal voor niks nodig. Heel wat personen komen in hun leven deze angsten tegen als reactie op periodes van intense angst. Paniekaanvallen kan je gelukkig goed aanpakken met de juiste aanpak en handvatten. In mijn eCourse geef ik mee hoe je dit kan doen. Ik leg ook uit waarom het klassieke advies van “ontspan je gewoon wat meer” totaal geen zin heeft en je nog ellendiger kan maken.
Omdat ik zelf als psycholoog ook angst en paniek heb ervaren weet ik wat ze zijn en hoe moeilijk ze soms zijn om terug te dringen. Zoek je dus een authentieke, hoopvolle en onderbouwde methode over hoe ze je kan aanpakken, neem dan even hier een kijkje.
Veel succes!
Warme groet
Michel