Een nachtelijke paniekaanval is een paniekaanval in bed die je helemaal uit het niks kan krijgen. Je schrikt wakker zonder enige aanleiding. Zo’n paniekaanval voelt bijzonder beangstigend aan en gaat gepaard met een heleboel verontrustende klachten zoals een bonzend hart, zweten, een snelle hartslag en – uiteraard – pure paniek.
Een paniekaanval kan je dus zowel overdag krijgen als ‘s nachts. Beiden komen vaak voor de eerste keer op “out-of-the-blue”, dat wil zeggen zonder duidelijke aanleiding. Dit verontrust iemand met angst nog meer omdat er geen aanwijsbare oorzaak lijkt te zijn.
Een paniekaanval in bed voelt bijzonder beangstigend, bevreemdend en soms buitenaards aan. Je krijgt het gevoel dat je volledig de controle verliest, gek wordt of dood zal gaan.
Wat zijn de Symptomen van Nachtelijke Paniek?
De symptomen van paniekaanvallen ‘s nachts zijn gelijkend als paniekaanvallen tijdens de dag. Omdat zo’n paniekaanval geheel onverwacht in je slaap of tijdens het in slaap vallen kan voorkomen zorgen ze voor een extra verlies aan controle en veroorzaken ze dus heel wat begrijpelijke stress.
Deze vorm van nachtelijke angst uit zich op volgende manieren en lijkt erg sterk op een paniekaanval overdag:
Gevoelens en sensaties
Intense angst en paniek
Hartkloppingen, bonzend hart of een versnelde hartslag
Zweten
Trillen of beven
Gevoelens van ademnood of verstikking
Hyperventilatie
Gevoel naar adem te snakken
Pijn in de borst of een onaangenaam gevoel in de borststreek
Misselijkheid of maag/buikklachten
Een gevoel van duizeligheid, onvastheid, licht in het hoofd zijn of flauwvallen
Koude rillingen of opvliegers
Paresthesieën (verdoofd of tintelend gevoel)
Derealisatie (gevoelens van onwerkelijkheid) of depersonalisatie (het gevoel vervreemd van zichzelf te zijn.
Een paniekaanval in je slaap gaat ook gepaard met gedachten, overtuigingen en rampscenario’s:
Angst om alle controle te verliezen
Angst om gek te worden
Angst dat je dood gaat
Angst om een hersenbloeding te krijgen
Angst om er nooit meer uit te geraken omdat je in je dagelijkse leven ook paniekaanvallen ervaart.
Als je tijdens de nacht een paniekaanval ervaart dan kan er ook vermijding (angst voor de angst) optreden. Je ervaart dan intense stress om een nieuwe paniekaanval te ervaren tijdens je slaap en doet er alles aan om dit te vermijden. Je kan dan wakker blijven, verdovende middelen te gebruiken of bepaalde medicijnen (slaapmedicatie) in te zetten. Je kan ten slotte ook stevig gaan piekeren over wat deze paniekaanvallen veroorzaakt of wat er toch in mis is met jou.
Wat is de Oorzaak van Nachtelijke Paniekaanvallen?
De oorzaak van nachtelijke paniekaanvallen is niet altijd duidelijk, maar kunnen gelinkt zijn aan onderstaande oorzaken:
Stressvolle gebeurtenissen overdag (verschillende dingen kunnen hier spelen zoals stress op het werk, met de kinderen, in je relatie, uitdagingen op het werk, een zieke partner, verlies, scheiding, …) kunnen paniekaanvallen triggeren.
Het gebruik van een stimulerend middel zoals caffeïne (maar dit is eigenlijk gewoon een versterkende factor, maar zelden een oorzaak).
Een reeds aanwezige angststoornis zoals paniekstoornis, gegeneraliseerde angststoornis, sociale angst & faalangst. Bij gegeneraliseerde angst staan fysieke klachten minder centraal, maar door het aanhoudend piekeren (en de zorgen errond) kan het wel eens een paniekaanval triggeren. Bovendien kunnen er ook grote zorgen zijn over het eigen lichaam (vrees om erge ziekte te krijgen, controleverlies of dat er ergere dingen zouden kunnen gebeuren). Ook bij sociale angst is de focus weer anders dan bij paniek, maar op zich kan ook deze vorm van angst een nachtelijke paniekaanval triggeren.
Paniekaanvallen kunnen ook optreden in de context van een burn out (maar ook een depressie). Door de chronische belasting die je hebt ervaren kan je hiervoor wat gevoeliger zijn geworden. De paniekaanvallen kunnen gerelateerd zijn aan grote ongerustheid over het eigen lichaam, maar kunnen ook getriggerd worden door bijvoorbeeld controleverlies, machteloosheid of rampdenken over de toekomst.
Ook iemand met OCS (Obsessief Compulsieve Stoornis) kan last hebben van nachtelijke paniekaanvallen of paniekaanval tijdens de dag. Vaak hebben mensen co-morbiditeit, dat wil zeggen dat ze verschillende angsten of angststoornissen door elkaar hebben. Dat laatste wil niks zeggen over je kansen tot herstel, maar alles met de soms vreemde manier van opdelen in de DSM, het diagnostisch handboek dat wordt gebruikt in de klinische praktijk.
Een posttraumatische stressstoornis kan er ook voor zorgen dat je ‘s nachts wakker schiet. Dit kan zowel zonder als met aanleiding zijn. Sommige nachtmerries verbonden aan de pijnlijke levensgebeurtenis(sen) kunnen namelijk intense angsten oproepen.
Ook bij meer somatische aandoeningen (hormonale problemen, menopauze, ademhalingsproblemen, COPD, …) kunnen er paniekaanvallen optreden. Ze kunnen gelinkt zijn aan de lichamelijke klachten op zich die verbonden zijn aan de somatische problematiek of getriggerd worden door intense zorgen over de gevolgen van de aandoening en de bijhorende toekomstscenario’s.
Ten slotte kunnen er nog tal van aanleidingen of oorzaken zijn die ik nog niet heb vermeld. Wat telt is echter dat je aan paniekaanvallen heel wat kan doen en dat er altijd hoop is op verbetering of heling.
Wat kan je doen aan Nachtelijke Paniekaanvallen?
Aan nachtelijke paniekaanvallen kan je veel doen. De allerbelangrijkste stap die je kan zetten is door-en-door begrijpen wat ze zijn (en vooral niet zijn). Het is van groot belang om een fundamentele anti-angst filosofie te ontwikkelen om vervolgens de paniekaanval te ontmaskeren.
Eens je de verschillende symptomen kan herkennen en kan linken aan angst (dat wil zeggen een vaak per toeval aangezet angstsysteem vaak in een context van stress) dat gaandeweg je vertrouwen kan groeien om ze er te laten zijn, waardoor ze kunnen uitdoven.
Hierbij kan je natuurlijk een aantal technieken gebruiken, maar deze zijn ondergeschikt aan het ontwikkelen van een diep geloof in dat het ‘maar’ angst is. Immers … als je te snel technieken gebruikt om de angst ten allen tijde weg te krijgen, dan geef je je brein de valse indruk dat ze gevaarlijk zijn, waardoor ze regelmatiger terugkomen.
Nachtelijke angst aanpakken kan door te letten op volgende dingen:
Angst diep ontmaskeren
Gedegen kennis ontwikkelen over de symptomen en uitingen
Gedachten en rampscenario’s herkennen en voortdurend linken aan een (toevallig) getriggerd angstysteem (en niks meer)
Angst voor de angst aanpakken en een ‘whatever’ attitude ontwikkelen
Mild zijn voor jezelf
Opletten op je zelfspraak (erg eisend zijn naar jezelf toe, jezelf zwak vinden, hopeloze gedachten geloven)
Geen hyperfocus leggen op slaap (op die manier creëer je geen extra stress rond het slapen gaan). Ja, slaap is belangrijk, maar zelf heb ik nachten wakker gelegen (toen wist ik nog niet wat ik nu wist) en ik ben er nog steeds. Slaap is overrated en komt wel goed op termijn. Jaag je niet op want dat is inherent nutteloos.
Leg je hand op jezelf en spreek jezelf zacht toe (zie zelfspraak)
Adem langzaam in- en uit. Let niet te sterk op je inademing (dat maakt niet uit), maar kijk of je uitademing iets langer is. Bijvoorbeeld 4 tellen in en 6 tellen uit. Als dit laatste te snel of te traag is pas het dan wat aan.
Probeer daarbij te ademen in een vloeiende beweging (zonder pauzes). Tijdens paniek happen mensen namelijk vaak naar lucht, waardoor ijlheid kan ontstaan (en dus meer focus op het lichaam).
Hier kan je ook nog 7 tips (video) vinden om angstaanvallen te stoppen.
Online Cursus - Helen van Paniekaanvallen
Paniekaanvallen zijn erg ingrijpende gebeurtenissen die écht niet te vergelijken zijn met een schrikje. Goed bedoeld advies werkt daarbij vaak averechts. Wil je grote stappen zetten in het verminderen en helen van angstaanvallen, bekijk dan zeker het online programma met uren video’s en oefeningen.
Heel succes en moed!
Warme groet
Michel
